Cho đến ngày nay dân tộc Sán Dìu vẫn đang gìn giữ được sự đa dạng văn hóa của Việt Nam. Để hiểu rõ hơn về nền văn hóa của các phong tục, nghi lễ và truyền thống về nông nghiệp, bạn đọc hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây.
Dân số và phân bố của dân tộc Sán Dìu
Có nhiều tên gọi khác nhau của dân tộc Sán Dìu như Sán Déo, Trại, Trại Đất, Mán Quần cộc…
Dân tộc Sán Dìu sinh sống tập trung ở nhiều tỉnh thành thuộc miền núi phía Bắc như: Phú Thọ, Lào Cai, Tuyên Quang, Vĩnh Phúc, Yên Bái, Bắc Giang…
Dân số của dân tộc này chiếm khoảng hơn 100.000 người. Phần lớn họ thường sống ở những vùng núi cao nơi có khí hậu ôn đới với cảnh quan đẹp.
Họ nói tiếng Sán Dìu, thuộc nhóm Tày – Thái trong hệ ngôn ngữ Tibeto-Burman. Tiếng nói này có đặc trưng riêng biệt, tuy nhiên có nhiều nét tương đồng cùng với tiếng của dân tộc Nùng, Tày.
Đến ngày nay có nhiều người Sán Dìu sử dụng tiếng việt trong giao tiếp hàng ngày với nhau hoặc với người bên ngoài cộng đồng.
Các đặc điểm chính của dân tộc Sán Dìu
Văn hóa và phong tục
Trang phục: Người Sán Dìu có đa dạng các loại trang phục, đặc trưng là sự kết hợp giữa vải thổ cẩm và kiểu dáng đơn giản tạo nên vẻ đẹp rất riêng. Nữ giới của dân tộc Sán Dìu mặc áo dài váy ngắn, nam giới sẽ mặc áo có cổ, quần dài. Họa tiết thêu trên vải đều được làm thủ công, đây là điểm nhấn trong trang phục của dân tộc này.
Nhạc cụ và âm nhạc: Một số những nhạc cụ truyền thống của người Sán Dìu như sáo, trống, đàn. Đặc biệt âm nhạc có vai trò quan trọng trong đời sống của họ, đặc biệt vào những dịp lễ hội hay sinh hoạt cộng đồng họ thường sử dụng các bài hát dân gian về tình yêu, lao động.
Xem thêm:
- Giới thiệu các đặc điểm chính của dân tộc Mường
- Lịch sử và ý nghĩa ngày Hội Đại Đoàn Kết Toàn Dân Tộc
Lễ hội và tập tục: Họ thường tổ chức lễ hội vào những dịp mùa vụ, mùa thu hoạch cùng với đó là các nghi lễ thờ Tổ tiên, thần linh, cụ thể một số lễ hội quan trọng của người dân tộc Sán Dìu như:
- Lễ hội Tết Nguyên đán: Đây là dịp lễ lớn và quan trọng nhất đối với người Sán Dìu, thời điểm diễn ra vào dịp đầu năm mới để họ tưởng nhớ đến Tổ tiên, mong năm mới sức khỏe, mùa màng bội thu. Trong dịp Tết này sẽ thực hiện nghi thức cúng Tổ tiên và các hoạt động như múa lân, múa sư tử, các trò chơi dân gian đánh yến, đá cầu, ném còn;
- Lễ hội mừng lúa mới: Dịp này để người dân tạ ơn thần linh đã cho họ một mùa màng bội thu, cầu mong mùa vụ tiếp theo sẽ tốt hơn. Trong lễ hội này sẽ có các nghi lễ cúng thần đất, thần lúa, thần linh giúp bảo vệ mùa màng. Đồng thời họ sẽ tổ chức múa hát các bài hát dân gian và điệu múa truyền thống;
- Lễ cưới của dân tộc Sán Dìu có rất nhiều nét đặc sắc như lễ vật cưới, nghi thức xin dâu. Ngoài ra đây cũng là dịp để các thanh niên trong làng sẽ tham gia các trò chơi, hát múa để tạo không khí vui tươi;
- Lễ tang được tổ chức trong không khí trang nghiêm nhằm thể hiện lòng kính trọng với người đã khuất. Cùng với đó là nghi thức cúng tế như rước linh hồn người đã khuất về nhà. Nghi thức kéo dài trong vài ngày để tỏ lòng tôn kính đối với người quá cố.
Kinh tế
Dân tộc Sán Dìu chủ yếu sinh sống nhờ vào nông nghiệp, họ trồng lúa nước, sắn, ngô, đậu và nhiều loại cây trồng khác. Cây trồng chính của dân tộc này là lúa nước và hệ thống ruộng bậc thang hay ruộng nước là phổ biến ở những vùng núi cao. Trong dân tộc này nông nghiệp là nền tảng kinh tế chính nên công việc đồng áng sẽ có sự phân chia trong gia đình.
Ngoài ra họ cũng chăn nuôi thêm gia súc, gia cầm như trâu, bò, lợn, gà nhằm cung cấp thực phẩm cho gia đình và có thể đem bán để gia tăng thu nhập.
Tại một số khu vực của dân tộc Sán Dìu thực hiện các ngành nghề truyền thống như làm mành, đan lát, làm giấy, dệt vải, hoặc các đồ vật từ gỗ, tre, nứa… Dệt vải là một hoạt động truyền thống của dân tộc Sán Dìu là nét văn hóa đặc trưng với những hoa văn cùng màu sắc riêng biệt. Các sản phẩm được làm ra ngoài việc phục vụ nhu cầu trong gia đình, họ còn bán để đem lại giá trị về kinh tế.
Tôn giáo và tín ngưỡng
Tín ngưỡng đa thần, người dân tộc Sán Dìu họ thờ cúng Tổ tiên và các vị thần linh liên quan đến tự nhiên như thần núi, thần rừng, thần sông…
Ngoài ra có một số người Sán Dìu theo tín ngưỡng dân gian, Phật giáo, họ thờ cúng Tổ tiên… Điều này chiếm vai trò chủ đạo trong những sinh hoạt tôn giáo trong cộng đồng.
Gia đình và xã hội
Trong cộng đồng dân tộc Sán Dìu, gia đình đóng vai trò quan trong. Giữa các thành viên trong gia đình họ thường phân công lao động rõ ràng trong việc chăm sóc nhà cửa, con cái, ruộng đồng.
Họ tôn trọng người cao tuổi, những người trong cùng cộng đồng có quan hệ chặt chẽ với nhau. Ở các sự kiện quan trọng của gia đình đều tuân thủ theo đúng tập quán của dân tộc như: Cưới xin hay tang ma đều theo những nghi thức cổ truyền của dân tộc.
Tổ chức cộng đồng dân tộc Sán Dìu đi liền với những làng xã, bên cạnh đó trưởng làng hay những người có uy tín trong cộng đồng sẽ là người đưa ra những quyết định quan trọng của bản làng, xã.
Người Sán Dìu hiện nay đang hòa nhập cùng với nhiều chương trình phát triển Giáo dục, Y tế, hạ tầng cơ sở của nhà nước giúp cải thiện đời sống, đặc biệt ở các vùng nông thôn, vùng sâu. Tuy nhiên vẫn luôn bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc không bị mai một.
Đứng trước nhiều thách thức về điều kiện sống nhưng người Sán Dìu vẫn giữ được những tập quán truyền thống ở nhiều lĩnh vực như nông nghiệp, thủ công mỹ nghệ.
Có thể thấy rằng dân tộc Sán Dìu là một cộng đồng có nền văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc. Hy vọng với nguồn thông tin hữu ích mà raffles-international-college-hanoi.edu.vn chia sẻ đã cho bạn đọc biết đến đặc điểm nổi bật của dân tộc này.